Học Nhanh STEM

STEM – Chọn lọc tự nhiên

🔍 Hướng dẫn sử dụng mô phỏng

  • ✔️ Bấm vào các nút, nút chọn hoặc kéo thanh trượt để thay đổi thông số.
  • ✔️ Quan sát sự thay đổi trên mô hình để hiểu bản chất hiện tượng.
  • ✔️ Kết hợp ghi chép hoặc chụp màn hình để phục vụ học tập.

Chọn lọc tự nhiên (Natural Selection) là một cơ chế trung tâm của thuyết tiến hóa, được Charles Darwin và Alfred Russel Wallace đề xuất vào thế kỷ 19. Đây là quá trình mà các cá thể có đặc điểm phù hợp với môi trường sống có khả năng sống sót và sinh sản tốt hơn, từ đó truyền những đặc điểm có lợi này cho thế hệ sau. Qua thời gian, điều này dẫn đến sự thay đổi về tần số các đặc điểm trong quần thể, giúp sinh vật thích nghi với môi trường.

Cơ chế hoạt động:

  1. Biến dị di truyền:
    Các cá thể trong quần thể có sự khác biệt về đặc điểm (do đột biến, tái tổ hợp gen, v.v.).

  2. Sinh sản vượt mức:
    Sinh vật sinh nhiều con hơn số lượng có thể sống sót.

  3. Cạnh tranh:
    Cá thể phải cạnh tranh để giành tài nguyên (thức ăn, nơi ở, bạn tình).

  4. Chọn lọc:
    Những đặc điểm có lợi (ví dụ: nhanh nhẹn, kháng bệnh) giúp cá thể sống sót và sinh sản nhiều hơn.

  5. Di truyền:
    Đặc điểm ưu việt được truyền lại cho thế hệ sau, dần trở nên phổ biến trong quần thể.

Ví dụ điển hình:

  • Bướm bạch dương (Anh): Trước Cách mạng Công nghiệp, bướm màu trắng chiếm ưu thế do dễ ẩn nấp trên cây. Khi môi trường bị ô nhiễm, cây chuyển màu đen, bướm màu tối sống sót tốt hơn.

  • Kháng kháng sinh: Vi khuẩn mang gen kháng thuốc tồn tại và phát tán khi dùng kháng sinh bừa bãi.

Các dạng chọn lọc tự nhiên:

  1. Chọn lọc định hướng (Directional):
    Ưu tiên một kiểu hình cực đoan (ví dụ: kích thước cơ thể lớn hơn).

  2. Chọn lọc ổn định (Stabilizing):
    Loại bỏ các kiểu hình cực đoan, duy trì đặc điểm trung bình (ví dụ: cân nặng trẻ sơ sinh lý tưởng).

  3. Chọn lọc phân hóa (Disruptive):
    Chọn lọc hai kiểu hình cực đoan, giảm đặc điểm trung gian (ví dụ: chim mỏ to và nhỏ cùng tồn tại).

Lưu ý quan trọng:

  • Chọn lọc tự nhiên không tạo ra biến dị mà chỉ “sàng lọc” biến dị có sẵn.

  • Quá trình này không có mục đích, phụ thuộc vào áp lực môi trường và cơ hội.

  • Kết quả là sự thích nghi, nhưng không phải mọi đặc điểm đều tối ưu.

Chọn lọc tự nhiên giải thích sự đa dạng và phức tạp của sự sống trên Trái Đất, đồng thời là nền tảng của sinh học hiện đại. 🌿🔬